Het maken van de zijkanten

Als je een houtpakket hebt aangeschaft, dan zitten daar de zijkanten ook bij. Deze zijn nog ruw en te dik. De beste dikte is 1 mm. De zijkanten (ribben) hebben net als het achterblad en de hals een vlamtekening.

De maten van de ribben zijn:

De lengtematen zijn ruim bemeten, dit is de noodzakelijke ruimte voor het buigen.

Meet de ruwe ribben op om te weten hoe je deze maten er uit kunt halen, laat ze eerst nog aan één stuk.

Op dikte maken

Schaaf de ribben op 33 mm. breed, gebruik een fijn ingestelde schaaf die super scherp is geslepen. Let op de nerfrichting en schaaf altijd met de nerf mee. Omdat de ribben dun en dus kwetsbaar zijn kun je ze het beste tussen 2 latjes klemmen en dan schaven.

Wanneer je de ribben op 33 mm. hebt geschaafd kun je ze op dikte schaven, ook hierbij een zeer fijn ingesteld scherp schaafje gebruiken. Klem het uiteinde van een rib op een vlakke plaat met als bescherming een plaatje tussen klem en rib.

Zet de schaaf niet recht op het werk maar in een hoek van ongeveer 30 graden (zie foto) Schaaf vanaf de klem tot de rib glad is. Draai dan de rib om zodat je ook het stukje dat onder de klem zat kunt schaven, de klem doe je uiteraard aan de andere kant.

Heb je beide kanten glad geschaafd controleer dan de dikte. In eerste instantie maak je ze 1,2 mm. dik. Kijk goed of ze overal even dik zijn.

Dan gaan we bepalen hoe het vlampatroon gaat worden. Als je de ribben naast elkaar legt zal je zien dat ze qua patroon op elkaar lijken.

De bouw doet nu een beroep op je artistieke talent, wat vind je het mooist? Mijn advies is: leg de ribben, het hout voor de hals en het hout voor het achterblad eens op de tafel, kijk goed hoe het vlampatroon loopt. Beoordeel het geheel, leg links de hals, daartegenaan een zijkant en daarboven het achterblad.

Als je de voor jou mooiste combinatie hebt gevonden teken je op de binnenkant van elke rib aan wat onder is en bij welke blokjes hij hoort. Bedenk dat de ribben links en rechts gespiegeld moeten worden.

Neem weer het plaatje en de klem met beschermplaatje. Klem de rib met de betekende kant op het plaatje. Nu gaan we de rib op dikte schrapen. Hiervoor heb je nodig een recht schraapstaal, in de meeste gereedschapswinkels kun je deze vinden. Slijp ze en verwijder met de wetsteen de braam. Maak nu met een wetstaal een scherp hoekje aan de geslepen kant van de schraapstaal. Ook kun je een groot formaat Stanleymes gebruiken, PAS OP deze zijn heel scherp, plak stukjes schilders tape op de plekken waar je het mesje vasthoudt.

Probeer alles eerst uit op een stukje afval Esdoorn, ontdek onder welke hoek je het beste kunt schrapen.

Schraap alle ribben op 1 mm. dikte en controleer dit voortdurend. Het beste kun je de dikte met een schuifmaat of een klokdiktemeter meten.

Zorg dat ze overal dezelfde dikte hebben. Kijk op de website bij vioolbouw gereedschappen voor de eventuele aanschaf van een klokdiktemeter.

Nu kun je de ribben op de juiste lengte zagen, teken eerst met de winkelhaak een haakse zaaglijn.

Het buigen

Eindelijk, nu mogen we beginnen met het buigen van de ribben. Hiervoor heb je nodig:

• Een buigijzer
• Een bakje water waar de ribben in passen
• Een metalen buigstrip
• Een lapje katoen, niet gekleurd, ter grootte van de buigstrip

Een elektrisch buigijzer is eigenlijk onmisbaar, je kunt hiermee de juiste temperatuur (= 110°C) instellen, zodat het te buigen hout niet verbrandt en de vezels als het ware soepel langs elkaar kunnen schuiven waardoor het hout kan buigen. Het is ook mogelijk een metalen buis van ongeveer 35mm Ø te verwarmen met een gasbrander. Hiervoor heb je wel een metalen bankschroef nodig. Een goede maatstaf voor de juiste temperatuur is dat wanneer je op de verwarmde buis druppels water sprenkelt, deze er sissend af moeten lopen en niet eraf stuiteren. Het is mogelijk een elektrisch buigijzer bij ons aan te schaffen vanaf € 150,00. Eventueel huren kan ook voor €25,00 per maand (dit is de minimale huurperiode) Het mooiste is wanneer je een al eerder genoemd stukje afval Esdoorn hebt. Je kunt hiermee de eerste buigoefeningen doen.

We beginnen met de middelste ribben (C-inham), lengte 150mm. Verwarm het buigijzer op 110°C, leg ondertussen de ribben in het water. Zorg ervoor dat het buigijzer stevig staat. Bijvoorbeeld op de werkbank geklemd of in de bankschroef en dat je er goed bij kunt. Neem de rib en kijk goed hoe hij in de mal moet, houd dus de onderkant onder en de betekende zijde naar binnen. Neem de buigstrip en leg de rib er op, daarbovenop het natte katoenen lapje, pak het geheel op en duw het voorzichtig tegen het buigijzer. Buig eerst het middenstuk dat tussen de blokjes zit, daarna de uiteinden die tegen de blokjes pas gebogen moeten worden. Houdt elke keer als je een stukje gebogen hebt de vorm vast wanneer je het van het buigijzer afhaalt, zo blijft tijdens het afkoelen de vorm beter bewaard. Het is nu een kwestie van buigen, passen, lapje nathouden etcetera. Wanneer de vorm naar wens is kun je de rib ongelijmd in de mal laten zitten. Buig hierna de andere rib voor de C-inham op dezelfde manier.

Het lijmen

Er zijn verschillende manieren om een rib aan de blokjes te lijmen. Ik beschrijf hier de methode met contrablokjes. Hiervoor heb je nodig:

• Een blokje hout van ongeveer 15cm lang en 3cm breed en net zo dik of dikker dan de ribben hoog zijn
• 2 Grote knijperklemmen
• C-klem
• Schilders tape
• Beenderlijm
• Mogelijkheid om de lijm au bain marie te verwarmen
• Kleine langwerpige dunne stukjes hout om op te vullen

Maak een contrablokje dat in de C-inham tussen de blokjes past en dat dezelfde hoogte heeft als de ribben. Maak twee contrablokjes voor de hoekblokjes, ook weer met dezelfde hoogte als de ribben.

Je kunt je voorstellen dat de contrablokjes echt goed moeten passen, zodat de ribben mooi tegen de blokjes kunnen worden gelijmd.

Voordat je gaat lijmen probeer je eerst alles droog uit op de mal. Als alles goed zit kunnen we de ribben aan de blokjes lijmen, gebruik hiervoor warme beenderlijm.

Beenderlijm

Verwarm een klein potje of blikje halfvol water au bain marie en doe de brokjes lijm in het potje, net zoveel tot er een dunne stroperige oplossing ontstaat. Roer frequent tijdens het oplossen. Als je er een kwastje in doopt en het er weer uithaalt dan moet de lijm er net afdruppen.

Voor het lijmen kun je het beste de malrand tussen de blokjes beplakken met schilders tape. Dit om te voorkomen dat de zijkant aan de mal blijft plakken.

Met beenderlijm moet je redelijk snel werken, anders geleert het voordat je de delen kunt lijmen. Een warme werkplaats kan helpen, ook dat je alle benodigdheden klaar hebt staan. Leg de mal op een gladde vlakke plaat. Breng de lijm aan op de twee hoekblokjes, plaats de rib, klem het midden contrablokje met de C-klem, daarna de contrablokjes op de hoekblokjes met de twee knijperklemmen. Controleer direct of alles goed zit. Druk zo nodig de rib aan tegen de plaat onder de mal. De onderdelen kunnen gaan schuiven door de glibberigheid van de lijm. Het midden contrablokje houdt de rib meestal op zijn plaats, maar het is belangrijk er goed op te letten.

Controleer of de rib goed tegen de hoekblokjes aanpast. Zie je ergens ruimte, gebruik dan de dunne stukjes hout om tussen het contrablokje en de rib te duwen zodat de rib op die plaats goed tegen het hoekblokje wordt aangedrukt. Draai de mal om en herhaal dit aan de onderzijde. Herhaal de lijmprocedure voor de rib aan de andere kant.

dunne stukjes hout tussen het contrablokje en de rib

De lange ribben buigen

We beginnen met de ribben aan de hals kant. Vorm het blokje bij de C-inham aan de hals kant volgens het sjabloon. Hiervoor moet je het lijntje van het sjabloon doortrekken op de bovenkant van de ingelijmde rib.

 Maak nu het contrablokje voor het hoekblokje dat je net gevormd hebt. Het buigen van de rib kan nu beginnen. Begin te buigen aan de kant van het hoekblokje. Als dit passend is gemaakt buig dan het lange stuk naar het halsblok. Plak schilderstape op de mal naast de blokjes. Laat de uitstekende uiteinden nog even zitten en klem alles droog op de mal. Doe nu hetzelfde met de andere kant.  Lijm nu met de contrablokjes en de C-klem de ribben op de hoekblokjes. Ook hierbij is het belangrijk dat de ribben goed tegen de hoekblokjes moeten passen. Volg de aanwijzingen zoals bij de rib van de C-inham.  De rib wordt nog niet op het halsblok gelijmd, de ribben blijven hier droog met een klem vastzitten.

Als de lijmverbinding tussen rib en hoekblokje droog is halen we de klem van het halsblok. De ribben hoeven hier niet precies op de middenlijn tegen elkaar aan te passen, de hals komt er immers tussen. Zaag de ribben af op 3mm van de middenlijn. Maak een contrablokje voor het halsblok. Nu kun je de ribben op het halsblok lijmen. Controleer voor het lijmen of de rib mooi de curve van de mal volgt. Tijdens het lijmen kan de rib gaan schuiven. Volg de aanwijzingen zoals bij de rib voor de C-inham en klem het contrablokje tegen de ribben met een C-klem. 

Nu zijn de ribben naar het eindblok aan de beurt. Volg hiervoor de aanwijzingen zoals die zijn beschreven voor de ribben naar het halsblok. Echter, hierbij moeten de ribben op het eindblok perfect tegen elkaar aanpassen. Om dit te bereiken klem je ze droog op het eindblok met de uiteinden over elkaar heen. Controleer of de rib de curve van de mal volgt. Teken nu op de linker rib heel precies en haaks een lijn die samenvalt met de middenlijn.

Neem deze lijn over op de binnenkant van de rib, je kunt deze dan beter in een verstekbakje klemmen, wees voorzichtig, niet te hard klemmen, want de ribben zijn kwetsbaar.

 Plaats de rib terug op de mal, let er op dat het uiteinde samenvalt met de middenlijn van de mal.

Teken nu dit uiteinde af op de rechter rib en neem weer deze lijn over op de binnenkant van de rib.

Zaag ook deze rib in het verstekbakje.

Plaats de rechter rib terug op de mal en controleer of de uiteinden mooi tegen elkaar aan passen en op de middenlijn aansluiten.

Ben je tevreden, neem dan een stukje schilderstape en plak dit eerst op het midden van een rib, druk goed aan, en rek het dan uit alvorens het op de andere rib te plakken, hiermee trek je de uiteinden van de ribben tegen elkaar, doe hetzelfde met de boven- en onderkant van de ribben.

Controleer of het allemaal goed vast zit, als de ribben stoffig zijn wil het plakband wel eens slecht plakken

Laat alles rustig zitten en prepareer de lijm.

Maak een rib los van het hoekblokje, smeer het hoek – en eindblokje in met lijm, plaats de rib terug en klem deze met de twee contrablokjes, blijf controleren dat alles vlak op de bodemplaat blijft, zoals gezegd, kunnen de onderdelen verschuiven.

Wanneer alles goed zit kun je de andere rib losmaken van het hoekblokje en deze vervolgens lijmen.

 Wanneer alles droog is, na 24 uur, haal je alle klemmen er af, kijk goed of alles naar wens is en zaag de ribben bij de hoekblokjes haaks af, zodanig dat de uiteinden van de c-inhamribben nog net te zien zijn, deze werk je later af.  Zie onderstaande foto’s.

De volgende stap is het buigen en lijmen van de lijmrandjes, dit komt in de volgende module aan bod.